Hamamelisfeesten Kalmthout

Het moet bijna op de kop 20 jaar geleden zijn dat we voor 't laatst in het arboretum van Kalmthout geweest waren. Ik heb het even opgezocht in de dikke turf  'Vaste Planten van Roger Phillips en Martyn Rix'. Eerste druk 1992 staat erin. Deze bijbel van de vaste planten -elke tuinliefhebber zal hem ondertussen wel in huis hebben zeker?- was net verschenen en ik herinner me levendig dat we ons eigen exemplaar kochten in het winkeltje van het Arboretum. Dus werd het tijd om dit wereldberoemd park met zijn indrukwekkende verzameling winterbloeiende toverhazelaars nog eens te bezoeken.

toverhazelaars hebben gele, oranje of rode lintbloemen

Van 16 januari tot 26 februari vinden in het arboretum de zogenaamde Hamamelisfeesten plaats. Doorheen het 12,5 ha grote park is hiervoor een speciale route uitgestippeld die je langs de bloeiende toverhazelaars en andere winterbloeiers brengt. Voor onze tas koffie in het onthaalcentrum wandelden we deze uitgestippelde route, na de opkikker zochten we alle overige paadjes op opdat we zo weinig mogelijk misten van de rijke collectie bomen en struiken. Inkom (normaal 6 euro, 's zondags 7 euro) hoefden we niet te betalen want de lerarenkaart bewees alweer haar waarde.

een geel-oranje gloed van een gemengde groep H. x intermedia

Voor de lezers die niet zo vertrouwd zijn met plantenbenamingen is het goed om te weten dat Hamamelis de Latijnse en wetenschappelijke benaming is voor de struik die we toverhazelaar noemen. Uit de kruising van Hamamelis japonica en Hamamelis mollis -ze hebben een overlappende bloeiperiode- ontstond de Hamamelis x intermedia. Met deze kruising zijn de veredelaars aan de slag gegaan en zo ontstonden de meest schitterende en vaak heerlijk geurende toverhazelaars. Enkelen daarvan zijn in de betere tuincentra courant verkrijgbaar: 'Arnold Promise', 'Jelena', 'Feuerzauber', 'Diane' en 'Pallida'. Al deze cultivars worden geënt op een onderstam van de Amerikaanse  Hamamelis virginiana. Daarom dat je na de aanplant de wilde (en gemakkelijk te herkennen) scheuten dient te verwijderen.

de grote vijver ontdooit te midden van een prachtig decor

Maar in Kalmthout is de collectie zo breed dat we naamlabels tegengekomen zijn waarvan we het bestaan zelfs niet afwisten. Ik ontdekte er de treurende Hamamelis japonica 'pendula', een zielig aandoende kruipvorm   Hamamelis vernalis 'Lombart's Weeping' en de eerder fletse tweekleurige 'Strawberries and Cream'. Enkele exemplaren die nog niet in mijn eigen mini-collectie zitten, wisten me te bekoren: de oranje 'Spanish Spider', de 'Orange Peel' en de gele 'Brandis'. Bij het onthaalcentrum waren ze alle drie te koop maar de vraagprijs was gewoonweg onredelijk, denk aan zo'n 60 euro voor een klein struikje en 10 euro voor een entje van 15 centimeter. Mikken ze hiermee op de markt van de welgestelde Nederlanders? Jammer, omdat op deze manier de toverhazelaar ten onrechte een elitair karakter krijgt.

de Hamamelisroute brengt je langs de mooiste toverhazelaars

Het arboretum van Kalmthout is evenwel veel meer dan toverhazelaars alleen. Tijdens onze wandeling ontdekten we nog heel wat bijzonderheden: de fris geurende Chimonanthus praecox, een veldje cyclamen, mooie stroken sneeuwklokjes en de oranje takken van de Cornus 'Winter Beauty'. De vele Helleborussen waren jammerlijk geraakt door het vriesweer, net zoals in onze eigen tuin. Zowat 95% van de bloemen lag slap en verwelkt op de grond. Bij de Parrotia persica, die in de nawinter bloeit met rode pluisjes, zag je de bloemknoppen klaar staan. De bloempjes van de Cornus mas creëerden een gele wolk in de border en de kraakwitte bast van enkele dikke berken trok onweerstaanbaar de aandacht. Echt indrukwekkend waren de torenhoge Sequoiadendrons giganteum. Om hun stammen volledig te omarmen heb je veel volk nodig.

de jongste dochter op de 'Belvédère'

Het is duidelijk -en we zeggen dit ook tegen mekaar- dat je dit Arboretum tijdens alle seizoenen eens zou moeten bezoeken. Er groeien meer dan 7000 verschillende plantensoorten waarvan de oudste exemplaren meer dan 150 jaar geleden aangeplant zijn. Volgens de folders zijn heel wat soorten ondertussen in de natuur helemaal of bijna uitgestorven. Heel veel planten staan er momenteel kleurloos bij of zitten nog verscholen onder de laag compost of graszoden. Zo is er een mooie verzameling vlinderstruiken, magnolia's en kornoeljes die in bloei ongetwijfeld magnifiek zijn maar in deze periode nog een onopvallend bestaan leiden. Hetzelfde geldt voor alle vaste planten en waterplanten. Toch kan ik bevestigen dat het arboretum ook op dit moment ronduit schitterend is. Mijn jongste dochter, die de reuzenstoel op de belvédère beklom, kan dit zeker bevestigen.

de tweekleurige Hamamelis x intermedia 'Strawberries and Cream'

Jammer voor ons dat het park dat n.b. eigendom is van de provincie Antwerpen, niet bij de deur ligt. Behalve  het arboretum vind je op het domein ook een cafetaria -let even op de gedroogde berenklauwen aan het plafond-, een cadeaushop met veel schone boeken en een plantencentrum. Dit plantencentrum bestond gisteren uit een aantal tafels met winterbloeiers (o.m. heel bijzondere kerstrozen en cyclamen) en struiken in pot of kluit met doek (uiteraard vooral toverhazelaars maar ook kornoeljes, mahonia, peperboompjes en kamperfoelie). Een interessant aanbod, dat zeker maar, zoals eerder gesteld, met onredelijke prijzen. Een Nederlands koppel dat bij me stond sprak over 'afzetterij' en dat komt toch in de buurt van wat ik vaststelde. Wie wat vertrouwd is met de prijszetting in tuincentra schudt hier zijn hoofd. 

Hamamelis x intermedia 'Brandis'

Op 15 april e.k. vindt in het Arboretum opnieuw de Plantendag plaats. Het zou gaan om de oudste plantenbeurs van België. Misschien dé gelegenheid om naar Kalmthout af te reizen want de combinatie plantendag - arboretum lijkt me een  prima gezinsuitstap. Ik heb me laten vertellen dat op deze plantenbeurs heel zeldzame soorten worden aangeboden maar kan dat niet uit ervaring bevestigen. Twintig jaar geleden, toen ik er rondgelopen moet hebben, kende ik eerlijk gezegd nog niet veel van planten. Behalve dat onze auto toen heel ver geparkeerd stond en dat we er een boek kochten, herinner ik me nagenoeg niks meer. Iemand van jullie misschien ? Tijdens deze plantendag zouden ook de Japanse kerselaars in bloei staan!

grote toverhazelaars te koop bij het serrehuis 

Praktisch: het arboretum bevindt zich op Heuvel 2 te Kalmthout. Het arboretum is van 16 januari tot 30 november elke dag geopend van 10 tot 17 uur. Het treinstation van Kalmthout ligt vlakbij. Ook de combinatie met de Kalmthoutse Heide ligt voor de hand. Via de website kan je je abonneren op de digitale nieuwsbrief Sapstroom. De koffie en chocomelk tap je zelf uit een automaat en is fairtrade. Groepen die een rondleiding met een gids wensen, betalen hiervoor €30. Mijn ondervinding is dat zo'n gids altijd een meerwaarde biedt: zij kennen verhaaltjes die je anders niet te weten komt (de ontstaansgeschiedenis met o.m. Jelena de Belder is in dit geval interessant), ze weten planten staan waar je misschien overkijkt of kunnen uitleggen wat die drommelse bananenbomen in het arboretum staan te doen.