beschermd monument rot ter plekke

De schande van Tessenderlo

This must be Flanders. Wat het pronkstuk van Tessenderlo had kunnen zijn, staat nu op een pijnlijke manier weg te rotten. Geen haan die kraait, geen politicus die zijn nek uitsteekt. De Tiendenschuur en de Kleine Hoeve aan de Schoterweg in Tessenderlo zijn nochtans een "beschermd monument", maar blijkbaar is zo'n statuut geen garantie voor behoud of zelfs minimaal onderhoud.

De beschermde Tiendenschuur van Tessenderlo (1492)

Uit de feiten blijkt dat een eigenaar die aan zijn onderhoudsplicht verzaakt, niet alleen het Agentschap bevoegd voor Onroerend Goed schaakmat kan zetten maar ook eigenhandig de gemeenschap kan beroven van belangrijk cultuurhistorisch erfgoed. Het Vlaams monumentenbeleid faalt. Interesse of passie voor de eigen geschiedenis is nauwelijks te bespeuren. Actie, versta restauratie, dringt zich op. 

De bijhorende beschermde Kleine Hoeve is er al even erg aan toe

De Tiendenschuur en de Kleine hoeve (of Kerkhoeve) werden omwille van hun "historische waarde" op 2 maart 1983 erkend als monument. Het beschermingsbesluit werd destijds ondertekend door de voorzitter van de Vlaamse Executie Gaston Geens, gemeenschapsminister van Cultuur Karel Poma en gemeenschapsminister Paul Akkermans. De beide gebouwen waren destijds nog eigendom van de familie Ooms. Ook de omgeving van de Tiendenschuur werd als dorpsgezicht beschermd omwille van de "artistieke waarde". 

de onderhoudsplicht houdt in dat lekken moeten worden gedicht (sic)

De Tiendenschuur van Tessenderlo is één van de oudsten van het land. Deze schuur dateert uit 1492 (Columbus) en is een van de weinige monumenten die onze gemeente rijk is. Oorspronkelijk werden de muren van de rechthoekige schuur (30 meter op 13 meter) volledig opgetrokken uit de bruine ijzerzandsteen die terplekke uit de getuigenheuvels werd gehouwen. Door oplapwerk allerhande werd er ook heel wat rode baksteen toegevoegd. Het geraamte van het gebouw wordt evenwel gevormd door de eiken portaalspanten waarop het dakgebinte rust. 

De Tiendenschuur behoorde tot de abdij van Averbode. Deze Norbertijnenabdij had het patronaatsrecht over onze parochie en bijgevolg het recht om 'tienden' te innen. Deze tienden is een vorm van kerkelijke belasting waarbij een tiende van de landbouwopbrengsten aan de abdij moesten worden betaald. In de tiendenschuren werden het tiendengraan en andere gewassen verzameld en gestockeerd. Moest de schuur momenteel nog dezelfde functie hebben zou het graan ter plekke rotten en beschimmelen.

"De eigenaar moet dakschade onmiddellijk herstellen", aldus de wet.

Maar wie is verantwoordelijk? Door de bijzondere wet van 8 augustus 1988 tot hervorming van de instelling is het Vlaams Gewest bevoegd geworden over monumenten en landschappen. Binnen de Vlaamse Overheid is het Agentschap Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed  verantwoordelijk voor de wettelijke bescherming van het patrimonium in Vlaanderen. 

Maar het Agentschap is er duidelijk niet in geslaagd de geldende wetgeving te laten toepassen. De regelgeving omtrent beschermde monumenten is nochtans klaar en duidelijk. Het decreet van 3 maart 1976 regelt de bescherming, de instandhouding, het onderhoud en het herstel van onze monumenten en dorpsgezichten. Artikel 11 bepaalt dat eigenaars ertoe gehouden zijn, door de nodige instandhoudings- en onderhoudswerken, het in goede staat te behouden, het niet te ontsieren, te beschadigen of te vernielen. Hij die verzuimt, wordt gestraft met een gevangenisstraf en/of een geldboete.  Art. 15 stelt: "Bij elk vonnis van veroordeling wordt bevel gegeven tot het terugbrengen van het goed in de vroegere toestand en dit op kosten van de veroordeelde...".

reuzengaten in het dak, kapotte panlatten en afzichtelijke metalen platen 

Het K.B. van 6 december 1976 is zelfs heel concreet. Dit besluit legt aan de eigenaars volgende verplichtingen op: 

- het onmiddellijk herstellen van dakschade, dichten of afdekken van lekken;

- het tijdig reinigen van dakgoten en afvoerleidingen;

- het treffen van maatregelen tegen ongunstige weersomstandigheden,...;

- het leegpompen van ondergelopen kelders;

- het treffen van de nodige veiligheidsmaatregelen;

 en het onmiddellijk afdekken met voorlopige materialen in geval van noodsituatie.

Tevens is het verboden de dakbedekking te vervangen, geheel of gedeeltelijk door andere materialen dan de aanwezige. De eigenaar heeft echter ostentatief -en wie weet provocatief- aan de rechterzijde de gebakken kleipannen vervangen door metalen platen met hierop een geschilderde Nederlandse vlag. Totaal ongepast op een beschermd monument. Maar niemand die een vin verroert. De Vlaamse overheden laten zich blijkbaar gewillig belachelijk maken.

Het logo "beschermd monument" is helemaal verbleekt, je zou voor minder.

Het zou evenwel oneerlijk zijn het Agentschap als hoofdverantwoordelijke aan te wijzen voor hetgeen gebeurd is. Het is en blijft voornamelijk de eigenaar die in de fout is. Hij heeft verzaakt aan de onderhoudsplicht en momenteel gebeurt dit zo manifest dat de vraag zich opdringt of hij niet bewust een compleet verval nastreeft. De laatste jaren is er immers geen enkele moeite meer opgebracht om de schade aan het dak te herstellen. Zelfs een uitspraak van de Rechtbank (de eigenaar kreeg 2 jaar de tijd om de panden te herstellen, zo niet moet er per dag een dwangsom worden betaald) heeft niks in beweging gebracht. Zo is de linkerzijde van het dak momenteel één groot open gat waardoor het dragende houten gebinte wegrot en instort. Zelfs een zeildoek kan er niet af. Noch vanwege de eigenaar maar evenmin vanwege de overheid.

ook aan de achterzijde vind je een ware ravage

Misschien hadden een betere begeleiding van de eigenaar mét financieel engagement vanuit de overheid wel erger kunnen voorkomen. Veel interesse vanuit de overheid is er evenwel nooit geweest. Zij hinkten en hinken nog steeds gewoonweg achter op de feiten. Eigenlijk is het al meteen beginnen mislopen toen de gebouwen en het omringende landbouwgebied in 1994 werden aangekocht door de Nederlandse landbouwer. Er was vanuit die hoek enkel interesse in de gronden, voor de opbrengst maar zeker ook voor mestafzet. De Kleine Hoeve werd nooit door het gezin als woonst betrokken waardoor het verval snel optrad. In 1994 kwam er nog een brand  in de schuur bovenop maar zelfs toen werden er geen fundamentele stappen voor instandhouding genomen.


Het historisch erfgoed hoorde nu eenmaal bij de aangekochte grond maar investeren in Vlaamse monumenten, dat was wel het laatste waar de Nederlandse boer zin in had. Door zijn zeer gebrekkig onderhoud zitten we momenteel in Tessenderlo met 2 beschermde monumenten die zienderogen verder aftakelen.  Beschermd zijn in Vlaanderen betekent blijkbaar niets. Als ook de verantwoordelijke ambtenaren en politici jarenlang hun kop afwenden dan gebeurt er wat er is gebeurd. Eeuwenoude geschiedenis die moedwillig wordt vernield. Respectloze verwaarlozing waardoor een monument op minder dan 20 jaar tijd herschapen wordt tot een ruïne in wording.

krantenartikel uit 1990 waarin er reeds sprake is van ravage en een 

inspecteur die de eigenaar op zijn plichten zal wijzen. 21 jaar geleden!!!

Het minste wat wij nu mogen verwachten is dat het Agentschap, het provinciebestuur en onze eigen gemeenteraad het dossier eens ernstig gaan aanpakken. Niet langer verantwoordelijkheden afwentelen of anderen met de vinger wijzen maar initiatieven nemen. Op korte tijd moet een restauratiedossier worden opgemaakt. Ondertussen moet worden beschermd wat er nog te redden valt. Als de eigenaar dit weigert moet de overheid zelf in actie treden en de kosten eerlijk  verdelen.

Zelf zal ik de foto's doorsturen naar het Agentschap, in Brussel en in Hasselt. Ik zal hierbij citeren uit hun eigen brochure "Beschermen van monumenten, stads- en dorpsgezichten" waarin ik volgende passage erg toepasselijk vind: "Een beleid dat zichzelf respecteert of wil laten respecteren heeft echter ook nood aan een handhavingsbeleid, dat als het ware het sluitstuk vormt van de monumentenzorg. ... Er kan niet ontkend worden dat er soms toch iets verkeerd gaat: een beschermd monument wordt beschadigd, een waardevol kunstwerk verdwijnt,... . Op dat ogenblik zal het Agentschap de gepaste maatregelen treffen". 

Maatregelen? Komaan mensen. Geen woorden maar daden graag. Er dient veel geknoei en onverschilligheid te worden rechtgezet. 

(Ook verontwaardigd? je kan je ongenoegen uiten bij het Agentschap voor Onroerend Goed Vlaanderen: info@onroerenderfgoed.be of limburg@onroerenderfgoed.be of het gemeentebestuur van Tessenderlo: burgemeester@tessenderlo.be).