Van abdij tot kasteel

Norbertus van Xanten (+1134), de stichter van de Norbertijnen of de Premonstratenzers, ligt aan de basis van een reeks indrukwekkende religieuze bouwwerken in België en heel zeker ook mijn eigen regio. Een duik in de geschiedenisboeken leert me dat de Norbertijnen op één decennium het Vlaamse landschap een heel ander uiterlijk meegaven: in 1124 stichtte Norbertus de Sint Michielsabdij in Antwerpen (verdwenen), in 1129 is er de stichting van de Abdij van 't Park (Leuven), in 1130 de stichting van de abdij van Tongerlo en in 1134 wordt begonnen met de uitbouw van de abdij van Averbode. Grimbergen, Leffe en Postel,... ook zij zijn van de Norbertijnen.

de eeuwenoude lindendreef leidt je tot aan de abdij van Tongerlo

In het geroemde wandelgebied van de Merode spelen de abdijen van Averbode en Tongerlo een glansrol. Het zijn de gedroomde uithangborden voor de streek en mede daardoor ook prachtige vertrekplaatsen. In het wandelknooppuntennetwerk hebben ze om deze reden ook een speciaal nummer meegekregen: de abdij van Averbode is 100 en de adbij van Tongerlo werd bedacht met de 1. 

Het voorbije weekend vertrokken we aan de schitterende abdij van Tongerlo, het meest noordelijk punt van het wandelgebied, voor een 2 uur durende wandeling. Uiteraard nadat we eerst de abdijsite (13ha) via het binnenplein en rondom de vestingsgracht grondig verkenden. Bomenliefhebbers hebben meteen door dat de lindendreef die naar de toegangspoort leidt, eeuwenoud is. De gezondheid van heel wat linden laat evenwel te wensen over maar verwonderlijk is dat niet want deze dreef werd in 1678 aangeplant.

links van de toegangspoort heb je dit mooi middeleeuws beeld

Wie via de toegangspoort uit de 14de eeuw het binnenplein betreedt, zal opmerken dat de gebouwen bestaan uit een bijna potsierlijke mengelmoes aan stijlen.  Bij mijn vorig bezoek stonden hier ook nog imposante rode beuken maar deze werden blijkbaar gerooid. Het verlies aan lommerte wordt gecompenseerd door een mooier en ongehinderd zicht op de gebouwen, is de uitleg. Die stijlenmix heeft uiteraard alles te maken met de gewelddadige geschiedenis van deze en vele andere kerken en abdijen. Tijdens het Franse bewind werden vele gebouwen, waaronder ook de oorspronkelijke abdijkerk van Tongerlo, met de grond gelijkgemaakt. De kloosterlingen zelf werden verdreven.

de neogotische abdijkerk met de rare toren

In de abdij van Tongerlo bevindt zich de oudste replica van Het Laatste Avondmaal van Leonardo da Vinci. Deze replica op doek is in betere conditie dan de oorspronkelijke muurschildering waardoor heel wat details te bewonderen vallen die in Milaan verdwenen zijn. Van de neogotische abdijkerk (zie foto) werd de eerste steen gelegd in 1852. Het ontwerp is van de Antwerpse architect Paul Stoop. Op het binnenplein vind je ook nog een tiendenschuur waar een permanente tentoonstelling over de abdij en de Norbertijnen is ingericht. Het loont zeker ook de moeite om rondom de abdij te wandelen. Heel de site is ommuurd (1479-1482) en met een ringgracht omgeven. We zagen er heel wat wilde eenden en waterhoenen. Je vindt er ook een geslaagde imitatie-Lourdesgrot.

de abdijkerk van Tongerlo en de indrukwekkende muur

De wandeling die wij deden start met een trip rond de abdij. Wij volgden volgende knooppunten: 1-342-178-67-380-341-346-340-3-4-5-6-21-20-5-343-1. Deze route brengt u ook langs de gekende Sporta-terreinen en de jeugdherberg van Westerlo (5), het zogenaamde boswachtershuis. In de bosrijke omgeving van de jeugdherberg zagen en hoorden we drie verschillende boomklevers. De gezonde lucht brengt ook heel wat joggers en wandelaars naar deze plek. 

het kasteel van gravin Jeanne de Merode, nu het gemeentehuis van Westerlo

Wanneer je op knooppunt 5 aangekomen bent, zou het zonde zijn om geen klein ommetje te maken naar het gemeentehuis van Westerlo. Sinds 1972 is het gemeentehuis gevestigd in het kasteel van Jeanne de Merode. Dit kasteel is nog vrij jong (1909-1911) en is omgeven door een mooi park. Voor het gemeentehuis is er een vijver met een fontein van de betreurde beeldhouwer Rik Poot (1995). Boven de ramen van het neogotische kasteel vind je charmante motieven van wilde kastanje. 

De fontein van Rik Poot voor het Westerlose gemeentehuis

Dit kasteel mag je niet verwarren met het enige, echte kasteel van Prins de Merode aan de Polderstraat. Dit middeleeuws kasteel werd opgebouwd rond een donjon of woontoren. Jammer genoeg is dit indrukwekkend bouwwerk enkel toegankelijk tijdens de jaarlijke kasteelfeesten. 

Het is deze adellijke familie de Merode - ooit ook de eigenaar van de kastelen van o.m. Beersel, Pietersheim, en Horst - die het uitgestrekt wandelgebied haar naam gaf. De Vlaamse overheid kocht immers in 2004 zo'n 1500 ha bossen en landerijen van de familie de Merode. In de abdij van Averbode werd tussen de verschillende partners het charter de Merode ondertekend (29/3/2004) waarin afgesproken werd om de eenheid van het gebied te bewaren en het open te stellen voor het publiek. De waardevolle natuur en het landschap werden eveneens met dit charter beschermd. 

Na het bezoek aan het gemeentehuis arriveer je terug op knooppunt 5 (boswachtershuis met speeltuin, aan de rand van natuurgebied De Beeltjens) van waar het nog zo'n half uurtje stappen is naar de parking voor de abdij van Tongerlo. Er zijn diverse drankgelegenheden in de buurt om je honger en dorst te stillen. Wie de sfeer van de norbertijnen nog wat wil verlengen, kan op amper 10 kilometer, de abdij van Averbode bezoeken. In de zomer kan je er over de koppen lopen, niet zozeer die van de pelgrims maar wel van de ijslekkers. De abdijen van Averbode en Tongerlo behoren tot de mooisten van het land.