De antitankgracht

Bij een rit naar het Arboretum van Wespelaar had ik de zuil met opschrift 'Antitankgracht' al eens opgemerkt en ook in het wandelboekje van Natuurpunt las ik er over. Wapenstilstand -enkele dagen geleden- was een uitgelezen kans om er eens naar toe te trekken. Via de  E314, afrit Rotselaar en de festivalweide van Rock Werchter waren we snel aan het vertrekpunt 'sporthal Den Dijk' in Wespelaar. De combinatiewandeling Haachts Broek en Antitankgracht leverde, in ons geval, 15 km wandelplezier op. Wat veel, maar grenzen zijn er om verlegd te worden.

De antitankgracht werd vlak voor het begin van de tweede wereldoorlog ('39 - '40) gebouwd met de bedoeling om de oprukkende Duitse tanks tegen te houden of tenminste toch wat af te remmen. Concreet gaat het over een betonnen muur van 3,5 meter hoog en  een ononderbroken lengte van 3,6 kilometer. Aan de zijde van de Dijle (lage kant) bevindt zich een gegraven gracht van ongeveer 4 meter breed. Deze constructie maakte het mogelijk om een groot gebied van 700 ha met Dijlewater blank te zetten zonder schade te berokken aan de dorpskern van Haacht. Bij de inval van de Duitsers op 10 mei 1940 wordt het gebied effectief onder water gezet maar een militaire slag wordt er evenwel niet geleverd omdat de geallieerde troepen zich enkele dagen later -op bevel- terugtrekken achter de Leie.

De antitankgracht werd op 13 september 2001 erkend als natuurreservaat en wordt sinds 1990 beheerd door de lokale afdeling van Natuurpunt Haacht.  In 2005 werd de Antitankgracht door de lezers van het Nieuwsblad verkozen tot ‘mooiste plekje van Vlaams-Brabant’ in de categorie ‘beken en rivieren’ (al is de ‘gracht’ geen van beide…), wat wijst op het toch erg specifieke en aantrekkelijke aspect voor meer dan enkel natuur-‘kenners’. De antitankgracht heeft ecologisch ook een belangrijke verbindingsfunctie: ze vormt een continue natuurlijke groen-blauwe verbinding tussen de Dijlevallei en de Leibeekvallei. (bron)

Op onze wandeling passeerden we 2 bunkers die thans allebei dienst doen als slaap- en winterverblijfplaats van vleermuizen. Een informatiebord van Natuurpunt vermeldt een indrukwekkende lijst van broedende en voorkomende vogelsoorten:  braamsluiper, fitis, grasmus, zwartkop, tuinfluiter, nachtegaal, blauwborst, bonte vliegenvanger, roodborsttapuit en gekraagde roodstaart. Ik zag enkele roodborstjes en een winterkoninkje.

Grote delen van de antitankgracht stonden zo goed als droog.  Toch blijkt de gracht een interessante biotoop te zijn voor allerlei amfibieën zoals kikkers, padden en salamanders waaronder de kleine watersalamander, de alpenwatersalamander en de zeldzame kamsalamander, ook weleens waterdraak genoemd. Om dit beestje extra te ondersteunen zijn er vlakbij de gracht twee poelen gegraven. Meer informatie vind je hier.

Deze wandeling brengt je ook op de zomerdijk van de Dijle. In het vlakbij gelegen Werchter ontvangt de Dijle het water van de Demer en in Rumst gaat de Dijle samen met de Nete over in de Rupel. Ik weet dat omdat ik het als milieuactivist ooit van buiten geleerd heb: het lozingswater van Tessenderlo Chemie stroomt ook in het Demerbekken, vandaar. Wie zoals wij deze wandeling doet als het behoorlijk nat is, zal ondervinden dat de Dijle een belangrijke rol speelt. Door de vele overstromingen door de eeuwen heen is de bodem verrijkt met alluviale afzettingen van leem en klei en dat kan je aan de vele modderige en kleverige stroken (en je schoenen) nog goed zien.

Wie deze wandeling (grosso modo de 'Aardgaswandeling') eens wil uitproberen, wijs ik erop dat de bordjes niet altijd even duidelijk zijn. Doordat 1 afslag zelfs niet aangegeven was en we het beschikbaar plannetje thuisgelaten hadden, vertoefden we bijna aan de kerk van Haacht. Een mooie, dat wel, maar ver van het voorgenomen parcours.