bezoek aan Kasteel de Merode

Kasteel Prins de Merode in Westerlo

Het voorbije weekend zette prins Simon en zijn eega de poort van hun kasteel in Westerlo open voor de jaarlijke kasteelfeesten. Enkel dat weekend is het kasteel en het domein voor het publiek toegankelijk wat mij stimuleerde om er toch eens een kijkje gaan te nemen. Deze waterburcht aan de Grote Nete is opgetrokken rond een middeleeuwse ijzerzandstenen donjon (woontoren). Men dateert de bouw van deze donjon omstreeks 1400. Oorspronkelijk moet deze vesting een militair-strategisch karakter gehad hebben maar met de tijd is het omgebouwd naar een puur residentiële verblijfplaats. Naar het voorbeeld van Versailles werd er aan de overkant van de Grote Nete een Franse tuin aangelegd en omstreeks 1870 kwam er vlakbij het kasteel ook nog een Engelse landschapstuin bij.

indrukwekkende plataan tussen het kasteel en de Grote Nete

Het kasteel is nog steeds bewoond door een telg uit de familie de Merode. Simon heet hij en hij is getrouwd met de Engelse Anne Pigot, dochter van een luitenant-generaal op rust. Tijdens ons bezoek ontmoette ik het jonge koppel even en zo te zien laat de volgende generatie de Merode niet lang meer op zich wachten. Het buikje van Anne, getooid in een kort zomerjurkje, staat al goed rond. Vermits de prins zijn hand op de bolle buik legde, vermoed ik dat er een kind in zit. Of de kinderkamer al in orde is, weet ik niet want niet alle vertrekken van het kasteel waren toegankelijk.

poserend voor de ijzerzandstenen donjon

Wat we binnenin te zien kregen kan ik je evenmin tonen want fotograferen was er niet toegelaten. In elke kamer zat er een vrijwilliger een oogje in het zeil te houden. Geen overbodigheid want iets meeritselen is van alle tijden. Ik kan je wel vertellen dat antiek en waardevol niet gelijkstaan met gezellig en knus. De donjon en de kapel zijn evenwel zeker een bezoekje waard. De zware balken, de sierschouwen en het goudlederen behang (deels verwijderd voor restauratie) zijn heel bijzonder. In een vitrinekast op de tweede verdieping - de ridderzaal - ligt een exemplaar van de oorspronkelijke Belgische Grondwet. De gordijnen bleven dan ook dicht om te beletten dat de hevige zon dit constitutioneel 'monument' zou verbleken. In de kapel staat dan weer een koffertje waarvan beweerd wordt dat er een stuk hout van het kruis van Christus in bewaard wordt. Ieder kasteel heeft zijn sprookje.

reflectie van torens in de ringgracht

In 2004 verkocht de familie de Merode zowat 1.500 ha bossen en landerijen aan de Vlaamse Landmaatschappij. Hiertoe behoort ook het wandelgebied 'Averbode Bos en Heide' waarvan 593 ha beheerd wordt door Natuurpunt. Het gebied strekt zich uit over 6 gemeentes, m.n. Geel, Laakdal, Westerlo, Herselt, Scherpenheuvel-Zichem en Tessenderlo. De Vlaamse Landmaatschappij heeft in samenwerking met allerlei partners het plattelandsproject de Merode, Prinsheerlijk Platteland, opgezet om de troeven van deze regio 'een duurzame duw in de rug te geven'. Op deze blog heb ik over deze troeven al heel wat stukjes gepleegd: de abdij van Tongerlo, de abdij van Averbode, interessante wandelgebieden zoals de bossen en vennen rond Averbode en de Demerbroeken of vlakbij 't Duvelskot.

ooit was hier een ophaalbrug

De historische kern van dit uitgestrekt gebied is dus het kasteel de Merode. Voor onze regio, in het bijzonder voor de gemeente Westerlo zelf, heeft de familie de Merode een niet te onderschatten bepalende invloed gehad. Behalve de uitgestrekte bossen en weilanden én dit waterkasteel is ook het imposante gemeentehuis van Westerlo oorspronkelijk een kasteel van de familie de Merode, meer bepaald gravin Jeanne de Merode.

knap bakstenen gewelf 

Net buiten de ringgracht, waarop voor de kasteelfeesten enkele waterfietsen dobberden, ligt nog een vleugel van het kasteel. Je ziet er nog Ionische zuilen met driehoekig fronton in natuursteen en de beide rondboogdoorgangen (richting Franse tuin en de dikke plataan) zijn sierlijk afgewerkt met bakstenen cassettengewelven (zie foto). Een knap staaltje van vakmanschap. Deze gebouwen waren vroeger wellicht deel van een neerhof, de boerderij ten dienste van de bewoners van het kasteel.

de ingang van het kasteel de Merode

Tijdens ons bezoek wandelden we ook door een deel van de Engelse tuin. Het zou niet slecht zijn om iemand een inventaris te laten maken van de aanwezige bomen. De plataan (zie boven) is slechts één van de vele opmerkelijke bomen maar qua omtrek en schoonheid van de stam is hij ongetwijfeld de 'kampioen'. Zo op het zicht geschat zijn er toch 5 mensen nodig om de stam volledig te omarmen. De 50 ha grote Franse tuin kon ik niet betreden want deze was afgesloten met een poortje op de brug over de Grote Nete die deze tuin, of wat er van overblijft, begrenst.

Met behulp van Google Maps is wel te zien dat er een centrale vijver werd aangelegd en dat door het bos een stervormig padennet loopt. Vanaf het kasteel straalt deze Franse tuin nauwelijks nog iets uit van de oorspronkelijke grandeur. Versailles mag dan al als voorbeeld gediend hebben, de gelijkenis is vandaag ver te zoeken. Blijkbaar werd hier de keuze gemaakt om deze tuin als natuurgebied te beschouwen, wat goed is voor fauna en flora, maar in dit concreet geval zou ik ervoor opteren om het oorspronkelijk opzet (naar alle waarschijnlijkheid een geometrische pronktuin met dieptezicht) in ere te herstellen. Zoals de tuin er momenteel bijligt, is het maar een zootje. Dit kan nooit de bedoeling geweest zijn van de aanlegger ervan, Veldmaarschalk Jan-Filips-Eugeen de Merode (1674-1732).

(geraadpleegde literatuur: Kasteel de Merode - inventaris Onroerend Erfgoed)