het Begijnhof van Tongeren

Van 30 november tot 5 december 1998 vond in het Japanse Kyoto de 22ste sessie van de Commissie voor het Werelderfgoed (UNESCO) plaats. Voor België een belangrijke bijeenkomst want er werden maar liefst drie erkenningsdossiers goedgekeurd: de scheepsliften van het Canal du Centre, de Brusselse Markt en 13 (van de voorgestelde 26) Vlaamse begijnhoven. In Tongeren waren ze maar al te blij dat ook hun begijnhof ingeschreven werd op de Wereldlijst van het Cultureel Erfgoed. Een jaar later, tijdens de sessie in Marrakesh, werd ook de Tongerse basiliek op de Werelderfgoedlijst opgenomen en dit als deel van de Vlaamse en Franse belforten.

de toren van de basiliek, Unesco-werelderfgoed

Toch wordt zelden of nooit de link gelegd tussen Tongeren en Werelderfgoed. De oudste stad van België, dat is geweten, en Ambiorix van de Eburonen, de volksstam tussen Maas en Rijn, die kent men ook. Antiekliefhebbers gaan er 's zondags naar de antiekmarkt en het Tongers Hof van Assisen doet ook een belletje rinkelen -jammer genoeg- omdat er de laatste jaren een aantal ophefmakende zaken werd beslecht zoals de 'parachutemoord' en de moorden door de tot levenslange opsluiting veroordeelde Ronald Janssen.

oude prentkaart van het begijnhof en een stukje basiliek

Voorafgaand aan onze ontdekkingstocht in het Gallo-Romeins museum hadden we de gelegenheid om met een stadsgids ook de twee vernoemde monumenten met Unesco-status te bezoeken. Met zo'n gids kan je altijd op heel korte tijd heel veel te weten komen. Zo bleek de toren van de basiliek vroeger van boven helemaal niet plat maar spits geweest te zijn. Een aantal stadsbranden zou hiervoor verantwoordelijk zijn. Ook interessant was het om te horen dat de toren vroeger een belfort is geweest en om die reden ook op de Unesco-lijst is terechtgekomen. De grote verrassing evenwel was de 12de eeuwse Romaanse kloostergang aan de oostzijde van de basiliek. Zoveel mooier dan dat allesbehalve waarheidsgetrouwe standbeeld van Ambiorix vlakbij maar nauwelijks bezocht of gekend.

 Begijnhof op een mistige morgen

Het zelfde kan gezegd worden van het Tongerse begijnhof. Dat van Brugge kent iedereen, de studenten van Leuven kennen het Leuvense begijnhof ook... maar dan wordt het moeilijk. Hier in Tessenderlo zitten we vlakbij het prachtig begijnhof van het nabijgelegen Diest. Toevallig kwamen we tijdens een weekendje Kortrijk ook daar een schoontje tegen. Maar dan wordt het toch moeilijk om de opsomming van 26 verder af te maken. Eerlijk gezegd, ik had er zelf ook nauwelijks benul van dat er vlakbij de Moerenpoort een begijnhof aanwezig was. 't Is een kleintje maar een fijntje.

Begijnhof van op de Moerenpoort

Alhoewel het de selectie van de Unesco weerstond, valt het toch op dat er in 't verleden heel wat bouwkundige misgrepen zijn gepleegd. Tijdens de Franse revolutie kwam het begijnhof in particuliere handen. Zoals dat in Vlaanderen gaat, gingen ook hier de eigenaars bij allerhande verbouwingen en instandhoudingswerken respectloos om met het historisch erfgoed. De oorspronkelijke bouwstijl inclusief het bescheiden karakter van de begijnhofhuisjes werden hierbij gelaten voor wat ze waren waardoor er thans een hutsepot aan stijlen en bouwmaterialen terug te vinden is. Meestal technisch wel goed uitgevoerd maar op zijn zachtst gezegd  nadelig voor de uitstraling.

 Blik vanuit de kelder van het begijnhofmuseum

Een ander gevoelig punt bij mij zijn de vele auto's in het begijnhof. Je kan er haast geen foto getrokken krijgen zonder een vierwielig vehikel op. Dat kan beter me dunkt. Aan de toren van Pisa of aan de piramides van Gizes -waar Tongeren zich luidens een infobord graag mee vergelijkt-  staan er bij mijn weten geen auto's geparkeerd.  Genoeg gemuggenzift. Het Sint-Catharinabegijnhof is zeker de moeite waard om eens te bezoeken. Aan het begin van de 18de eeuw kende het begijnhof haar hoogtepunt. Het begijnhof telde bijna 100 woningen en meer dan 300 begijnen. Begijntjes zijn er nu niet meer maar de sfeer valt er nog wel op te snuiven. Aanraders zijn de Begijnhofkerk (1294) waar ik mooi houtsnijwerk zag (bvb. de biechtstoel) en waar ook interessante schilderijen hangen. Tijdens mijn bezoek was er evenwel een tijdelijke tentoonstelling van diverse kunstenaars waardoor de charme van het kerkje grotendeels verloren ging.

 de infirmerie

Verder moet je zeker ook langs gaan bij het Begijnhofmuseum dat zich in een begijnhofhuisje aan het pleintje 'onder de linde' (uit 1660) bevindt. Er wordt een beetje entreegeld gevraagd maar je krijgt waar voor je geld. Ik heb mijn ogen goed de kost kunnen geven. Het museum herbergt onnoemelijk veel getuigenissen/prullaria uit de vervlogen tijd van de begijntjes. De keldergewelven zijn een mooie verrassing.

Aan de achterkant van het begijnhof stroomt de Jeker. Hier bevindt zich de lakenmakerstoren, een halfronde uitstulping van de middeleeuwse verdedigingsmuur. Het sfeervolst van al is een rustige avondwandeling over de gekasseide wegjes van het begijnhof.

Tijdens mijn bezoek stond één begijnhofhuisje te koop. Alhoewel het wonen in een 'uniek en onvervangbaar cultureel erfgoed' een heel bijzondere aangelegenheid moet zijn, vind ik de binnen- en buitenruimtes, voor mijn doen dan toch,  veel te benepen. Het is zoals bij een onderbroek; ze kan dan nog knap van model zijn, als ze te nauw zit gaat ze toch vlug irriteren.